Svi fiziološki i biohemijski procesi odvijaju se samo u određenim granicama temperature. Za sve osnovne fiziološke procese, kao što su fotosinteza, disanje, transpiracija ili apsorpcija vode i mineralnih materija iz zemljišta, postoje tri kardinalne tačke: minimum, optimum i maksimum temperature. Optimum je vrednost temperature pri kojoj se dati proces odvija najintenzivnije. Minimum i maksimum su kritične temperature ispod, odnosno iznad kojih dolazi do prekida fiziološkog procesa.

Sa povećanjem temperature povečava se asimilacija ugljendioksida ( do određenog nivoa), kao i proces transpiracije, našta voćke reaguju zatvaranjem stoma. U takvim uslovima smanjuje se asimilacija ugljendioksida, odnosno produkcija organskih materija. Uporedo dolazi do povećanja inteziteta disanja i razgradnje organskih materija, a time i do smanjenja rezervnih materija u tkivima i organima voćaka.

Nepovoljni uticaj visokih temperatura može se ispoljiti u različitim fenofazama i organima voćaka, kako u toku vegetacije tako i u toku zimskog mirovanja. Visoke temperature u toku biološkog zimskog mirovanja ostavljaju čitav niz negativnih posledica: poremećaje u početku vegetacije, nenormalnosti u toku cvetanja (osipanje cvetova), umanjena rodnost, a neretko i pojavu nerodnosti. Pri dužem trajanju može doći do aktiviranja kambijuma i cvetnih pupoljaka (naročito na jugozapadnoj strani) čime se znatno smanjuje otpornost prema niskim temperaturama.

Negativne posledice dolaze do punog izražaja posebno kod vrsti vočaka sa nestabilnim zimskim mirovanjem. Jača temperaturna kolebanja mogu izazvati izmrzavanje kore debla i skeletnih grana (na jugozapadnoj strani) čak i kod vrsti sa stabilnim i dugim zimskim mirovanjem. Visoka temperatura u fenofazi cvetanja isušuje žig tučka i tako usporava, a neretko i onemogućava klijanje polena. Negativne posledice ovakvog delovanja dolaze još više do izražaja u uslovima smanjene vlažnosti vazduha i uticaja toplih i suvih vetrova. Krajnja posledica je umanjena, a neretko i potpuno odsutna rodnost.




U toku letnjeg perioda visoke temperature izazivaju ožegotine kore debla i skeletnih grana, ožegotine listova i plodova, pojačanu transpiraciju i evaporaciju i slično. Posledice takvog delovanja visokih temperatura odražavaju se i na umanjeno dobijanje plodova ekstra i prvog kvaliteta, a neretko i na prevremeno otpadanje plodova. Krajem vegetacionog perioda, a u vreme sazrevanja poznih jesenjih i zimskih sorata, visoke temperature utiču na ubrzanje dozrevanje plodova čime se neposredno utiče na održavanje plodova i njihovu trajašnost.

Visoke temperature nepovoljno deluju na biljke, posebno kada su praćene i nedostatkom vode, pa istovremeno negativno dejstvo ova dva ekološka činioca može da ima veoma štetne posledice. Za voćke su izuzetno nepovoljne apsolutno maksimalne temperature, pre svega zbog narušavanja, pa čak i prekida fiziološko- biohemijskih procesa (temperature iznad +35 °C do + 40 °C).

Toplotni uslovi za visokointezivno voćarstvo u Srbiji su povoljni za gajenje većeg broja kontinentalnih vrsta i sorti. Na osnovu višegodišnjih proseka može se konstatovati da su temperaturne sume u toku vegetacije u većem delu naše zemlje zadovoljavajuće za rast, razvoj, optimalnu rodnost i blagovremeno sazrevanje plodova. Apsolutni minimumi i maksimumi temperatura ne predstavljaju limitirajući faktor daljeg razvoja voćarstva u Republici Srbiji.



Biljana Nikolić, dipl.inž.polj.