Ekspozicija utiče na temperaturu i vlažnost kako vazduha tako i zemljišta . Pod istim ostalim uslovima u severnoj hemisferi najtopliji su i najsuvlji južni položaji, a najhladniji i najvlažniji su severni položaji. Ostale ekspozicije čine prelaz od najtoplijih ka najhladnijim ovim redom: J-I, J-Z, I, Z, S-I, i S-Z.


Isto to javlja se i u pogledu vlažnosti. Ovi uticaji su utoliko jači ukoliko je nagib veći, počev od ravne površine do najvećih nagiba. Naročito je vlažnost pod jakim uticajem ekspozicije i reljefa. Ali uticaj ekspozicije nije u svim slučajevima isti, već zavisi od niza činilaca, kao što su geografska širina i dužina, nadmorska visina i jačina nagiba. Najtoplija ekspozicija utiče na sazrevanje i kvalitet plodova.


Najtopliji i najsuvlji položaji u humidnijim reonima podesniji su za gajenje voćaka nego isti takvi položaji u aridnim krajevima. Jak uticaj u tom pogledu imaju velike vodene površine, šume priroda vetrova itd. Uticaj koji vrše velike vodene površine na gajenje voćaka je rezličit:

-U proleće se usporava naglije povišenje temperature, pa se time u izvesnoj meri usporava kretanje vegetacije i cvetanje voćaka, čime su one manje izložene opasnosti od poznih prolećnih mrazeva.

-U jesen se duže vreme održava viša temperatura, pa su uslovi za sazrevanje plodova nešto povoljniji.

-U toku zime ublažavaju se nagla kolebanja temperature od niske ka visokoj, a samim tim umanjuje se opasnost i od zimskih mrazeva.

-Uticaji velikih vodenih površina ispoljavaju se najviše u obalskom pojasu od 1-3 km, a slabiji uticaji i dalje 3-15 km .



Za praksu je od velikog značaja da se izbor vrsta i sorti usklađuje i prema ekspoziciji. Na najtoplijim položajima treba gajiti prvenstveno breskve, kajsije, badem, rane sorte šljive, rane sorte krušaka i jabuka. Ali u krajevima u kojima se često javljaju pozni prolećni mrazevi treba i ove voćne vrste gajiti prvenstveno na severnim i hladnijim ekspozicijama, jer će na njima cvetanje biti nešto kasnije.


Nekada se isticalo da ekspozicija utiče značajno na kvalitet plodova, naročito u koštičavih vrsta voćaka. Kasnije se pokazalo da se taj uticaj precenjivao. Ekspozicija utiče i na kvalitet plodova, ali ne onoliko koliko se nekada smatralo. Ispitujući uticaj ekspozicije došlo se do zaključka da se kruna i koren jabuke (pr. crveni delišes) bolje razvija na severnoj nego na južnoj padini. Ispitivanjem proizvodnje voća u gustoj sadnji utvrđeno je da se najveći prinosi postižu, zahvaljujući najboljem iskorišćavanju svetlosti, pri orijentaciji redova sever – jug.





Valentina Aleksić, dipl.ing. melioracija zemljišta i voda