Zasnivanje voćnjaka je ozbiljan poduhvat koji podrazumeva niz istraživačkih radova i veliko stručno znanje, potrebno za iznalaženje najboljih tehnoloških rešenja u gajenju jabuke u za konkretne socijalne, ekonomske i ekološke uslove.


Prvi uslov uspešne proizvodnje je dobro izvedeno planiranje i izbor lokacije gde će voćnjak biti zasnovan. Jabuka je višegodišnja biljka. Podizanje zasada se mora izvršiti u skladu sa pravilima struke jer su troškovi zasnivanja veoma visoki. Ne smeju se napraviti greške, zato što se tokom višegodišnjeg perioda eksploatacije zasada vrlo teško mogu ispraviti, i mogu nastati velike ekonomske štete.


Za gajenje jabuke idealni su blago zatalasani i nagnuti tereni sa kojih hladan vazduh otiče, odnosno vrši se drenaža terena za vreme prolećnih mrazeva. Na takvim terenima za gajenje jabuke najbolje su severne ekspozicije ali se uspešno mogu koristiti i ostale. Najlošije su jugozapadne pozicije jer je na njima najjače osunčavanje pa je česta pojava ožegotina na plodovima, najintenzivnije je isušivanje zemljišta, a moguće je i izmrzavanje debla i pojedinih delova krune tokom zime.


Posebno treba analizirati toplotne i svetlosne uslove terena, prisusutvo vode za navodnjavanje, vlažnost zemljišta, učestalost elementarnih nepogoda (grad, vetar).Jabuka može uspevati na različitim tipovima zemljišta. Eksploatacija različitih tipova zemljišta je omogućena izborom velikog broja podloga koje jabuci stoje na raspolaganju. Zasadi jabuke najbolje rezultate postižu na plodnim, dubokim i lakim zemljištima koja su dobro drenirana i u koje korenov sistem lako prodire. Ona treba da imaju dobar vodni, vazdušni i toplotni režim. Plitka zemljišta, bez vlage, treba da budu izbegnuta za gajenje jabuke.



Izbor sorti jabuke za gajenje je veoma značajan sa aspekta rentabilnosti proizvodnje. Kada se zasniva novi zasad jabuke, za svaku lokaciju treba izabrati odgovarajuću sortu, koja u skladu sa sopstvenim prirodnim kvalitetima, nudi najveću šansu za redovne prinose i dobar kvalitet plodova.Poseban značaj u integralnoj proizvodnji jabuke imaju sorte koje su otporne na pojedine prouzrokovače oboljenja. Gajenjem ovih sorti može se značajno redukovati potreba za tretiranjem fungicidima, čime se smanjuju troškovi proizvodnje ali i zagađenje prirode. One su stvorene dugotrajnim oplemenjivačkim radom i najveći broj ovih sorti je otporan na patogene koji izazivaju čađavu krastavost, pepelnicu i bakterioznu plamenjaču. Otpornost prema prouzrokovačima bolesti ne znači istovremeno i potpunu oslobođenost od korišćenja pesticida, pošto nijedna od stvorenih sorti nije otporna na oštećenja od insekata.


Kod stvaranja novih sorti otpornih na patogene najbitnije pitanje koje treba rešiti je da one imaju isti kvalitet ploda kao i trenutno popularne komercijalne sorte. Novostvorene sorte iz ove grupe koje obećavaju za gajenje u komercijalnoj proizvodnji su: Williams Pride, Modi, Topaz, Enterprice, Rubinola i druge. Sorta Rubinola ima i dobar potencijal za duže čuvanje u skladištu.


Zemljište je jedan od osnovnih činilaca koji utiču na uspeh voćarske proizvodnje, tako da se moraju detaljno analizirati njegove fiziče, hemijske i biološke osobine. Za uspešno gajenje voćaka zemljište u kome se voćke sade treba da bude optimalng fizičkog i mehaničkog sastava. Zbog toga je neophodno uraditi analizu zemljišta pre zasnivanja voćnjaka. Laboratorisjkim ispitivanjem poželjno je da se utvrde sledeće fizičke osobine zemljišta: pedološki opis profila, mehanički sastav (sadržaj peska, praha i gline), poroznost i vazdušni kapacitet i hidrološke osobine (poljski vodni kapacitet i vlažnost uvenuća). Važnije su hemijske osobine zemljišta i njih obavezno treba uraditi pre podizanja voćnjaka. Od hemijskih osobina zemljišta treba utvrditi: sadržaj humusa, pH-vrednost u kalijum hloridu (ili kalcijum hloridu), sadržaj karbonata, sadržaj lakopristupačnog fosfora, kalijuma, magnezijuma i bora. Poželjno je utvrditi i sadržaj mangana, gvožđa i cinka.


Osnovna priprema zemljišta obuhvata niz mera kojima se osobine zemljišta dovode u optimalno ili približno optimalno stanje za gajenje voćaka. Osnovnom pripremom zemljišta se eliminišu ili umanjuju stresni činioci koji ugrožavaju proizvodnju jabuke. Sastoji se od mera kojima se popravljaju fizičke i hemijske osobine zemljišta. Osnovna priprema zemljišta po pravilu se izvodi na celoj površini predviđenoj za zasnivanje zasada jabuke.Sadnice jabuke se sade u periodu zimskog mirovanja - od opadanja lišća do pojave novog lišća naredne vegetacije.



Najčešeće se sadnja obavlja u drugoj polovini jeseni, drugoj polovini zime i prvoj polovini proleća.Jesenja sadnja u agroklimatskim uslovima Srbije daje dobre rezultate. U ovom terminu sadnice se sade odmah nakon vađenja iz rasadnika. Takve sadnice su sveže, preseci na žilama lako zarastaju i na njima se obrazuju sitne, apsorpcione žilice koje rano u proleće, čim se zemljište zagreje, omogućavaju kretanje sadnice i njen intenzivniji rast naredne godine. Zemljište u jesen raspolaže sa velikom količinom vlage, temperature su niske pa je i prijem sadnica dobar. Voćnjak u kome su sadnice posađene u jesen mora biti ograđen, ili svaka sadnica pojedinačno mora biti zaštićena odmah nakon sadnje, da bi se sprečilo oštećenje sadnica od strane divljači.


Pod negom voćaka podrazumeva se primena agrotehničkih i pomotehničkih mera kako bi se obezbedili optimalni uslovi za rastenje i plodonošenje voćaka. Od agrotehničkih mera najvažniji su održavanje zemljišta, đubrenje i navodnjavanje, a od pomotehničkih mera rezidba voćaka i proređivanje plodova.Tokom životnog ciklusa, voćkama je za normalan rast i plodonošenje potrebno 16 hranljivih elemenata. Elementi koje voćke usvajaju u velikim količinama zovu se makroelementii gde spadaju: ugljenik, kiseonik, vodonik, azot, fosfor, kalijum, sumpor, kalcijum i magnezijum. Hranljivi elementi koje voćke usvajaju u malim količinama zovu se mikroelementi. To su: gvožđe, bor, cink, mangan, molibden, bakar i kobalt. Nedostatak bilo kog elementa izaziva niz poremećaja u funkcionisanju voćke što bitno smanjuje njene proizvodne sposobnosti. Cilj đubrenja u integralnoj proizvodnji jabuke je da nadoknadi količine pojedinih hranljivih elemenata koje voćki nedostaju u zoni korenovog sistema kako bi se životni ciklus biljke odvijao normalno. Količine đubriva koje treba uneti u zemljište određuju se prema utvrđenoj plodnosti zemljišta, iznošenju hranljivih elemenata vezanih za porast višegodišnjih delova biljke, formiranje listova i formiranje plodova.


Integralna zaštita bilja predstavlja moderan pristup kontroli organizama koji mogu pričiniti štete biljnoj proizvodnji i tako ugroziti proizvodnju hrane. Ovaj pristup se bazira na kombinaciji različitih mera koje je potrebno pravovremeno primeniti u cilju kontrole štetnih organizama (patogeni, štetočine, korovi), a koje istovremeno obezbeđuju pozitivne ekonomske efekte proizvodnje i čuvaju zdravlje ljudi i životnu sredinu.


Pod ovim pojmom se podrazumeva biljna proizvodnja koja sadrži sve elemente konvencionalnih sistema biljne proizvodnje, s tim da se hemijske mere zaštite preporučuju kada su iscrpljene sve druge mere u borbi protiv biljnih patogena, štetočina i korova.





Glišić Dragoljub
Savetnik za voćarstvo i vinogradarstvo