Tokom perioda eksploatacije pojedina stabla i rodni čvorovi mogu biti oštećeni, pa se javlja potreba za rezidbom u cilju rekonstrukcije starih deformisanih i izduženih stabala. Tada se obično primenjuje rezidba u cilju regeneracije starih dotrajalih stabala. Regeneracija se izvodi pažljivo i traje nekoliko godina zavisno od stepena oštećenja.


Ako se stablo čokota izduži, ili usled povreda mehaničkim putem ošteti potrebno je izvršiti njegovu obnovu. Obnova traje 2-3 godine.

Najpre se u osnovi oštećenog stabla makazama sa nekoliko uboda potencira razvoj spavajućih okaca. Tokom godine iz njih će se razviti jalovaci koje treba negovati i povremeno privezati za oštećeno stablo. U proleće naredne godine jalovke (1-2) treba orezati na reznike (po 1 okce) kako bi se tokom godine dobila 1-2 jaka lastara koji će dostići potrebnu visinu i dužinu radi ponovnog formiranja osnovnog oblika čokota. U proleće treće godine nastavlja se sa formiranjem horizontalnog dela stabla i formiranjem rodnih čvorova. Staro stablo se uklanja do osnove. Na taj način čokot je potpuno obnovljen.

Obnova dela čokota, horizontalnog kraka ili rodnog čvora je neophodna nakon povrede loze nastale nepovoljnim vremenskim uslovima (grad, mraz) ili povreda usled udara nekog od sredstava mehanizacije, ili kada je došlo do izduživanja kraka usled polariteta. I u ovom slučaju pri osnovi dela izduženog kraka najpre se ostavi jedan jalovak u narednoj godini se on reže na reznik a treće godine na kondir. Nakon ostavljanja kondira izduženi deo kraka se odseca-odbacuje a lastari izbili iz kondira koriste za rezidbu u narednoj godini. Na isti način se rekonstruiše i rodni čvor ukoliko je oštećen.

Rekonstrukcija čitavih zasada se sprovodi, kada su u pitanju masovnija oštećenja ili kada se sa uskorednog želi preći na špalirski način gajenja.



Rekonstrukcija traje 2-3 godine tako da se u tom periodu ne može računati na rod na čokotima koji su u fazi rekonstrukcije.

Rekonstrukcija uskorednih zasada podrazumeva vađenje svakog drugog reda čokota, zatim postavljanje naslona od stubova i žice. Niski čokoti formirani po principu župskog, krajinskog i dr. oblika se rekonstruišu tako što se sa čokota odstrani veći broj krakova a ostavi samo jedan kondir iz koga će se tokom vegetacije razviti 2 lastara. Lastar koji je jači neguje se i privezuje za pritku a ako dostigne odgovarajuću dužinu povija se po redu noseće žice. Ukoliko lastar ne dostigne potrebnu dužinu u proleće druge godine se prekrati na visinu noseće žice i sa njega se olače nabubrela okca sa vertikalnog dela stabla tako da se dva vršna ostave. Iz vršnih okaca kreću mladi lastari koji služe za formiranje kordunice ili kordunica. Formiranje rodnih čvorova teče kao pri formiranju istih kod uzgojnih oblika tipa kordunica. Nakon nekoliko godina vinograd je rekonstruisan i sa klasičnog načina gajenja preveden na špalirski način gajenja.

U toku i nakon rekonstrukcije stabla neophodno je pojačati ishranu čokota i zaštitu kako bi se željeni uzgojni oblik što pre formirao.

Rezidba čokota oštećenih gradom, mrazom i olujom spada u specifične mere rezidbe koje se sprovode u periodu redovne eksploatacije zasada. Nakon elementarnih nepogoda prva značajna mera koja treba da doprinese oporavku čokota je rezidba. Ona mora biti znalački sprovedena sa ciljem da očuva vegetativni i generativni potencijal čokota, da ublaži nastala štete i sačuva biljke za naredne vegetacije. Pri pristupanju rezidbi nakon nepogoda najpre treba utvrditi obim štete a zavisno od obima i faze u kojoj se loza nalazi pristupiti specifičnim merama rezidbe.

U našim agroekološkim uslovima grad se može javiti u periodu intenzivnog porasta mladih zelenih lastara, u periodu cvetanja i u fazi razvoja zelenih bobica. Zavisno od vremena pojave i intenziteta grada, oštećenja u zasadima mogu biti različita.
Ukoliko se grad javi u periodu intenzivnog porasta zelenih lastara može doći do delimičnog ili potpunog gubitka zelene mase. Ukoliko su oštećenja manja rezidbom se uklanjaju samo oštećeni, polomljeni delovi lastara. U slučajevima većih oštećenja lastare treba orezati na 2-3 okca kako bi se potencirao razvoj zaperaka koji mogu povoljno uticati na obnovu potencijala čokota. Izvestan broj sorti ima svojstvo da na zapercima da solidan rod, te se potenciranjem njihovog razvoja donekle može nadoknaditi gubitak u prinosu grožđa.

Ukoliko se grad javi u periodu pred cvetanje ili u periodu cvetanja rezidbom se odbace oštećeni delovi lastara, oštećene cvasti. Veće štete pojavom jačeg grada u ovom periodu se teško nadoknađuju. Oštećene lastare takode treba u torn slučaju orezati kraće kako bi se potencirao razvoj manjeg broja lastara koji do kraja vegetacije mogu sazreti.



U slučaju kad se grad javi u periodu porasta zelenih bobica lastari se ne mogu rezati kraće jer novoizbili zaperci i lastari nemaju vremena da do kraja vegetacije u potpunosti sazru. U tom slučaju rezidbom se uklanjaju polomljeni lastari, vrhovi lastara ili se rezidbom odbaci najugroženiji deo lisne mase. Dakle, sprovodi se blaga korektivna rezidba pri kojoj ne treba uklanjati preveliku količinu lisne mase. U narednoj vegetaciji u takvom zasadu treba sprovesti kratku rezidbu uz ostavljanje većeg broja kondira i reznika a ostavljaju se duži kondiri i lukovi na onim lastarima koji su manje oštećeni gradom. Tokom naredne godine u takvim zasadima intenziviraju se mere zelene rezidbe, zaštite, ishrane gradom oštećenog zasada.

Nakon grada i obavljene rezidbe tokom iste vegetacije vinograd treba i intenzivnije štititi pre svega bakarnim preparatima. Bakar pomaže zarašćivanju rana.

Niske zimske temperature već ispod -15 °C do - 20 °C mogu zavisno od sorte i uslova gajenja, dovesti do izmrzavanja delova lastara, okaca, pojedinih tkiva itd. Temperature ispod ovih gotovo redovno dovode do delimičnog izmrzavanja okaca.

Ukoliko niske zimske temperature oštete do 50 % okaca rezidba u proleće naredne vegetacije mora biti takva da se opterećenje čokota poveća za procenat izmrzlih okaca. Rezidbom se po čokotu tada ostavlja veći broj kondira i lukova.

Ukoliko niske zimske temperature oštete preko 50 % zimskih okaca rezidbom se po čokotu ostavljaju samo kondiri i aktiviraju spavajući pupoljci kako bi se dobio dovoljan broj lastara za rezidbu u narednim godinama.

Ukoliko niske temperature dostignu takav nivo da oštete delove višegodišnjeg stabla oni se rezidbom uklanjaju do osnove, odnosno do prvog članka. Cilj je da se iz osnove čokota tokom naredne vegetacije dobije nekoliko lastara koji će imati bujan porast te tokom druge godine mogu dati rod a istovremeno poslužiti za obnovu osnovnog oblika čokota. Posle ovakvog izmrzavanja prinos grožđa izostaje tokom 2-3 godine koje se moraju iskoristiti za obnovu čokota.

Jaki vetrovi olujne jačine mogu tokom mirovanja loze a naročito tokom vegetacije dovesti do znatnog oštećenja čokota.


Ako se olujni vetrovi jave tokom perioda mirovanja loze može doći do lomljenja zrelih lastara, lomljenja delova stabla ili u drastičnim slučajevima do čupanja čokota. Zavisno od stepena oštećenja pristupa se specifičnoj rezidbi. Rezidbom u tim slučajevima se uklanjaju polomljeni delovi. U proleće naredne godine se izvodi kraća rezidba pri kojoj se ostavlja veći broj kratkih ili duzih kondira. Uklanjaju se polomljeni delovi višegodišnjeg stabla a zamena se obezbeđuje negovanjem jalovaka izbilih iz spavajućih pupoljaka. U slučaju čupanja čitavih stabala iste treba izvaditi i zameniti novim podsađivanjem.

Olujni vetrovi tokom vegetacije takođe nanose izvesne štete čija veličina zavisi od vremena pojave i faze u kojoj se loza nalazi.

Prof. dr Dragoljub Žunić