Jedna od najčešće uočenih pojava u intenzivnom gajenju domaćih životinja je slabljenje konstitucije. Procesi koji su doveli do pojave slabljenja opšte i specifične otpornosti, adaptacionih i aklimatizacionih moći su, na žalost, diktirani od strane odgajivača i selekcionera koji su vekovima sledeći jednostran cilj domaće životinje izvukli iz prirodnog ambijenta, ili ih gajili u modifikovanoj sredini u odsustvu prirodnih selekcionih vektora kao što su predatori, ciklusi ishrane u zavisnosti od sezone i klimatskih ciklusa, delovanje patogenih mikro i makroorganizama i drugi.

Posledica selekcije u odsustvu patogenih izazova propušta slučajnim driftom nastalu eroziju nasledne osnove odgovorne za opštu i specifičnu otpornost organizma, čime omogućava opstanak imunološki nekompetentnih jedinki. Savremene metode gajenja mogu da pogoduju utiskivanju ovakvog genoma u populaciju. Kako se kod većine visoko produktivnih, specijalizovanih rasa domaćih životinja uočavaju znaci genetskog kopnjenja (genetic melting), tako raste i učestalost pojave različitih infekcija.

Sprečavanjem gubitaka do kojih dolazi usled delovanja patogenih mikroorganizama na organizme životinja, vakcinacijom i hemioterapijom, nestao je imunski izazov kao uslov selekcije otpornih organizama.
Mikroorganizmi su ispoljili svoju neverovatnu moć prilagođavanja na nove uslove, potražili su prelazne domaćine, pritajili se i promenama vrsta na kojim parazitiraju uslovili evolutivne promene koje su dovele do pojave novih patogena i do širenja mogućeg broja alternativnih vrsta na kojima oni mogu da ispolje i pojačaju svoje patogeno delovanje.

Zbog ovih činjenica, nekada potencirana hemijska kontrola štetočina danas sve više ustupa mesto biološkim sredstvima kontrole neželjenih pojava u ekosferi, pa je ovo područje dospelo u centar istraživačkog interesovanja. U isto vreme, razvijene zemlje sveta sve više pokušavaju da uspostave organsku proizvodnju na osnovu izazova kao što je poboljšanje postojećeg životnog ambijenta u cilju obezbeđenja opšteg blagostanja ljudske populacije, uz postizanje daljeg ekonomskog napretka u post-industrijskoj eri razvoja civilizacije.

Autohtone rase, čija se mikroevolucija odigravala pod uticajem ambijentalnih selekcionih vektora, predstavljaju jedinstven izvor genetskih varijanti koje omogućavaju adaptaciju na novonastale uslove i mogu da omoguće opstanak populacije pod nepovoljnim delovanjem patogenih mikroorganizama. Kako su nativne populacije savršeno prilagođene na biogeografske uslove, njihovo gajenje u nerazvijenim regionima, kao i u uslovima gde biogeografski uslovi onemogućavaju intenzivnu proizvodnju može da predstavlja okosnicu privednog razvoja u uslovima poluekstenzivne i ekstenzivne poljoprivrede.

Ove životinje se mogu gajiti tradicionalno u slobodnom sistemu držanja, a kako dobro koriste prirodne pašnjake i livade, njihova ishrana je bazirana na postojećim biljnim resursima i ne zahteva intenzifikaciju biljne proizvodnje. Veoma izražena otpornost autohtonih rasa omogućava i njihovo gajenje bez većih ulaganja u zdravstvenu zaštitu i lečenje, pa se na ovaj način dobijaju animalni proizvodi posebnog kvaliteta za ishranu ljudi, koji ne sadrže rezidue različitih antibiotika i sredstava za zaštitu bilja.

Ekonomskim korišćenjem dobro adaptiranih domaćih životinja postiže se očuvanje diverziteta domesticiranih vrsta životinja, za selekcione zahvate i izvor genofonda koji može da se suoči sa nepredvidljivim poznatim ili nepoznatim imunskim izazovom u bliskoj ili dalekoj budućnosti.



mr Dejan Ranđelović