Terra Preta tehnologija poseduje dva specifična svojstva: postoji izuzetno visok afinitet hranljivih materija prema bio-uglju (zadržavaju se na njegovoj površini) i bio-ugalj ima izuzetno visoku stabilnost (dugotrajnost – jednom pomešan za zemljom dugo zadržava efektivna svojstva)


“Znanje koje može da se dobije analizom Amazonske crnice… ne samo da nas uči kako da obnovimo degradirano zemljište, utrostručimo prinos useva i omogućimo široku skalu useva u regionima sa siromašnim poljoprivrednim zemljištem, već vodi ka tehnologijama za zadržavanje ugljendioksida u zemljištu i sprečava kritične promene svetske klime” – kaže profesor Johannes Lehmann sa univerziteta Kornel u Americi. (1)


Poljoprivredni strucnjači u svetu su zadivljeni efektima hiljadama godina stare tehnologije za povećavanje plodnosti zemljišta koju su koristili stanovnici iz doline reke Amazon u Brazilu. Ova tehnologija poznata kao “Amazonska crnica” ili kao “Indijanska crnica” (Amazonian Black Earth ili kao Terra Preta de Indio) se zasniva na đubrenju zemljišta nepotpuno sagorelim drvetom proizvedenim u pećima bez prisustva kiseonika - sličnim našem drvenom ćumuru.


Prirodno zemljište u Amazoniji je siromašno – velike kiše spiraju zemljište tako da je tamo ostala samo žuta glinovita zemlja. Tek od skora naučnici su tamo otkrili razbacane, uglavnom manje parcele izuzetno plodnog zemljišta, drugačijeg sastava i boje od okolnog zemljišta. Tako je ustanovljeno da je reč o zemljištu napravljenom ljudskom rukom koje osim ostataka nesagorelog drvenog uglja sadrži i ostatke nepečene keramike kao i razne druge otpatke iz domaćinstava – kao i da je to zemljište staro hiljadama godina a još uvek poseduje izuzetnu plodnost.


U težnji da se napravi dodatak zemljištu sličnih karakteristika naučnici su ustanovili da se osim drveta u pečima za pirolizu može koristiti i drugi nepotreban organski materijal sa njiva (ljuske od kikirikija, pirinča i sl.) čime se formira zemljište sličnih karakteristika – vestačka Terra Preta koju nazivaju još i Terra Preta Nova.


Originalna Terra Preta (TP) tehnologija se razlikuje od paljenja ostataka useva/biljaka na njivi jer ne koristi otvoreni plamen koji biljni materijal pretvara u pepeo već se koristi metod sporog i nepotpunog sagorevanja organskog materijala u pećima bez prisustva kiseonika (pyrolytic process) – čime se zadržava do 50% ugljenika koji je bio ugrađen u biljni materijal pre sagorevanja (umesto da se on ispušta u atmosferu). Time se ujedno dobija i toplotna energija koja može da se koristi za zagrevanje staja, živinarnika i dr.


Ovaj delimično sagoreli materijal za đubrenje zemljišta dobio je naziv “biochar” što bi moglo da se prevede kao “bio-ugalj” ili nešto slično tome. Do pre godinu dana za ovaj materijal korišćen je i termin “agrochar” odnosno “agro-ugalj” (ili “agro-ćumur”).


Osim sposobnosti da zadrži ugljenik, “bio-ugalj” zadržava i čini dostupnim biljkama znatno viši nivo minerala i hranljivih materija nego što su to u stanju da učine drugi organski materijali (đubriva kao što je kompost ili stajnjak) - uključujući tu azot, fosfor, kalcijum i organske materije. Treba reći da drugi organski materijali (đubriva) uopšte ne mogu da zadrže, na primer, fosfor.




Naučnici smatraju da se poljoprivreda u svetu danas suočava sa nekoliko urgentnih zahteva:

1. neophodno je podići nivo plodnosti zemljišta u svetu;

2. treba zaustaviti dalja ekološka zagađenja koja dolaze od poljoprivrede kao i dalju degradaciju obradivog zemljišta do kojih su dovele današnje metode intenzivne obrade zemljišta;

3. poljoprivreda treba da pruži svoj doprinos u borbi protiv klimatskih promena; Terra Preta tehnologija poseduje dva specifična svojstva koja bi mogla značajno da pomognu:

- postoji izuzetno visok afinitet hranljivih materija prema bio-uglju (zadržavaju se na njegovoj površini)

- bio-ugalj ima izuzetno visoku stabilnost (dugotrajnost – jednom pomešan za zemljom dugo zadržava efektivna svojstva).


Smatra se da bi mali farmeri mogli najviše da benefituju primenom ove tehnologije koja, doduše, traži ozbiljna ulaganja u početku (naročito dosta fizičkog rada na pripremi zemljišta) ali su njeni efekti na poboljšanju plodnosti zemljišta značajni uz znatno smanjivanje troškova u budućnosti (znatno manja potreba za veštačkim đubrivima).




Primena ove tehnologije pruža odgovor na neke od gorućih problema poljoprivrede:

- zaustavlja opadanje plodnosti zemljišta do koga dolazi kroz duži period intenzivnog korišćenja

- smanjuje zagađivanje voda agro-hemikalijama (od mineralnih đubriva i pesticida)

- pomaže smanjivanju opasnosti od klimatskih promena (zadržavanjem karbona u zemljištu i smanjivanjem emisije azotnih oksida od mineralnih đubriva);



Treba reći da postoje izvesne razlike između originalne Terra Preta (TP) tehnologije i moderne “biochar” tehnologije odnosno veštačke: Terra Prete. Kod originalne TP tehnologije nepotpuno sagorelo drvo (drveni ugalj) je pomešano sa zemljom i dodavano mu je kao “maja” nešto malo postojeće odnosno već oformljene Terra Preta zemlje, čime se u zemljište unose specifične bakterije.


Sloj originalne crnice u nalazištima u Amazoniji je debljine oko 50cm i osim drvenog uglja sadrži i dosta razbijene keramike (većinom od nepečene gline) kao i razne druge otpatke (životinjske kosti i sl.) što je davalo rastresitost zemlji (da se ne sabije od jakih kiša i da bolje upije i čuva vlagu). Očigledno je bio potreban period od nekoliko godina da se dostigne željeni efekat plodnosti zemljišta, odnosno da se mikro organizmi prošire i na ostatak zemljišta.


Kod moderne tehnologije sa korišćenjem bio-uglja iz peći za pirolizu (“biochar”), njegova mešavina sa zemljom se nanosi površinski – videti na:www.biochar-international.org


Grupa naučnika sa univerziteta Kornel predstavila je na Svetskom kongresu nauke o zemljištu 2006-te (The World Congress of Soil Science, Philadelphia 2006) svoje istraživanje na izolovanju specifičnih bakterija iz Terra Preta zemljišta. Oni smatraju da veću plodnost TP zemljište duguje visokom sadržaju crnog karbona (black carbon - BC), koji doprinosi povećanom zadržavanju hranljivih materija i vlage kao i povećanom pH (kiselosti, alkalnosti) zemljišta. Smatra se da jedinstvena hemija crnog karbona rezultuje specifičnim zajednicama mikroba poveznih sa ciklusom hranljivih materija i preobražajem organskog materijala.


Kulture bakterija u TP zemljištu su bogatije od bakterija koje sadrži okolno netretirano zemljište. Upoređujući bakterije sa raznih lokacija TP zemljišta naučnici su našli da među njima ima više sličnosti nego što postoji sličnost između bakterija u TP zemljištu i onih u okolnom netretiranom zemljištu. (2)


U prilogu "Karbon-negativna enerija za sprečavanje globalnog zagrevanja" autor Danny Day ukazuje na veliki potencijal Terra Preta tehnologije u smanjivanju emisije ugljendioksida tj. za ugrađivanje karbona u zemljište da bi se smanjilo globalno zagrevanje. To bi istovremeno pomoglo povećavanju plodnosti zemljišta jer je današnjom intenzivnom obradom zemljišta iz njega nestala skoro polovina karbona neophodnog za rast biljaka. (3)


On navodi podatak da su eksperimantalna istraživanja u nizu zemalja (Brazil, Tajland, Japan) pokazala da TP tehnologija uvećava prinose za 20-50% a ukupnu biomasu uvećava za 280% - iako se tu radi o nešto izmenjenoj tehnologiji u odnosu na originalnu Amazonsku crnicu.


Proizvodnjom nepotpuno sagorelog drvenog uglja na niskim temperaturama (tinjajuća vatra u pećima bez prisustva kiseonika) - on dobija unutrašnji sloj kondenzata bio-ulja (bio-oil) koji hrani mikrobe, što je po efektu slično glukozi. (Ako se bio-ugalj proizvodi na visokoj temperaturi on onda gubi to svojstvo.) Mikrobi i plesni žive i umiru unutar porozne sredine uvećavajući tako svoj sadržaj karbona.


Naučnici procenjiju da sposobnost Terra Preta zemlje da uveća prinose i zadrži karbon može da traje i više hiljada godina.


Za upoznavanje sa efektom Terra Preta tehnologije autor predlaže eksperiment sa cvećem. U dve saksije zasaditi istu vrstu cveća stim da se u jednu saksiju stavi obična zemlja a u drugu mešavina od 1/3 nesagorelog drvenog uglja (treba ga prvo držati u rastvoru mineralnog đubriva nekoliko dana), 1/3 peska i 1/3 obične zemlje. Potom u obe saksije treba dodati mineralno đubrivo. On navodi da u većini slučajeva razlika postaje uočljiva tek druge godine kada se kolonije bakterija kompletnije razviju.



U februarskom broju 2007-me američkog časopisa “ACRES – USA”, u prilogu ”Terra Preta: Magično zemljište izgubljenog Amazona”, dati su nešto konkretniji podaci o količini drvenog uglja koji treba dodati zemljištu. Autor kaže da se u publikovanim izveštajima navodi da se za korišćenje u saksijama najbolji rezultat postiže dodavanjem 20-30% drvenog uglja uzeto težinski (u odnosu na zemlju). Za gajenje useva u redovima najbolje je dodati 30% drvenog uglja uzeto težinski u odnosu na gornji sloj zemlje debljine 15 cm. U prilogu se navodi da osim sa bio-ugljem (biochar) japanski stručnjaci eksperimentišu i sa dodavanjem zemljištu ugljene prašine od mrkog uglja (s tim da ne sme da sadrži toksine). Iako se radi o vestačkoj Terra Preta rezultati ukazuju na osetan porast prinosa sa takvog zemljista. (4)


Ostaje nepoznato koliko će dugo trajati plodnost ove veštačke Terra Preta u odnosu na originalnu Amazonsku crnicu koja poseduje izuzetnu sposobnost samo-obnavljanja.


Treba reći na kraju da naučnici ipak nisu otkrili sve tajne Terra Preta, posebno tajnu njene dugovečne plodnosti. Nisu poznata ni institutska istraživanja kako bi se Terra Preta održala u nešto severnijim zemljama, odnosno kako bi mraz i smrzavanje zemljišta uticalo na njena svojstva. Mali farmeri i baštovani širom sveta sami eksperimentišu sa ovom tehnologijom pa je interesantno čuti njihova neposredna iskustva. (5)


Očigledno je da će cene mineralnih/hemijskih đubriva neophodnih za dobijanje viših prinosa i dalje rasti pa je značajno da postoji mogućnost njihove zamene jeftinijim organskim đubrivima (uz veće ulaganje ljudskog rada) koji istovremeno ne zagađuju okolinu.

Isto tako postaje očigledno da je podizanje plodnosti zemljišta zapravo jedini način i preduslov da se obezbedi ekonomska održivost malih poljoprivrednih poseda. Prosečan poljoprivredni posed u Srbiji je mali pa bi – ako je profesor Lehmann bar delimično u pravu – bilo izuzetno značajno domaće istraživanje Terra Preta kao tehnologije koja uvećava plodnost zemljišta i prosečan prinos, a naročito za organsku poljoprivredu, baštovanstvo i plastenike. Za komletnije informacije o Terra Preta treba pogledati originalni materijal.







Reference:

(1) - environmentalresearchweb.org/cws/article/futures/32443

Ancient soil methods impress modern science and help climate - Terra Preta technique from the Amazon rainforest can sequester carbon and provide carbon-neutral energy - Sa leve strane dati su linkovi sa vise informacija (Johanness Lehmann, Cornel University, Eprida i International Biochar Initiative) koje su delimično navedene u ovom prilogu;


(2) - ecommons.library.cornell.edu/handle/1813/3465Isolating Unique Bacteria from Terra Preta Systems: Using Culturing and Molecular Tools for Characterizing Microbial Life in Terra Preta, by J. Lehmann at all, 2006


(3) - www.eprida.com/hydro/yahoo2004.htm
Carbon negative energy to reverse global warming,


(4) - www.acresusa.com/toolbox/reprints/Feb07_TerraPreta.pdf
Terra Preta: Magic Soil of the Lost Amazon, by Allan Balliett,
Acres - usa, February 2007


(5) - www.philipcoppens.com/terrapreta.html
- http://oilbeseeingyou.blogspot.com/2007/06/terra-preta-soils-agricultural-miracle.html






Ratko Karolić

Tekst preuzet sa http://poljoprivreda.info/