Cilj organske poljoprivrede je proizvodnja zdravstveno bezbedne, kvalitetne hrane na ekološki održiv način. Osnovne komponente sistema organske proizvodnje su izbegavanje upotrebe veštačkih materija u proizvodnji i promovisanje isključivo prirodnih materija koje se koriste kao đubriva, pesticidi ili aditivi u proizvodnji i preradi hrane.


Organska proizvodnja u Srbiji je još uvek skromna i regionalnog je karaktera. Međutim, s obzirom na širok i višestruki značaj organske proizvodnje data joj je podrška raznim dokumentima. U Srbiji je zabeleženo oko 230.000 ha sertifikovanog zemljišta za organsku proizvodnju, 96% ovih površina su regioni sertifikovani za prikupljanje plodova iz prirode (skoro 201.000 ha), a poljoprivredna proizvodnja se odvija na svega 4% od ukupno sertifikovane površine, na oko 8.660 ha.


Najveći deo površina je pod višegodišnjim kulturama (oko 5.000 ha), zatim pod pašnjacima i livadama (oko 2.500 ha) i ratarsko-povrtarskim kulturama (1.250 ha). U pogledu regionalne distribucije i značaja organske proizvodnje za pojedine regione, istraživanja su pokazala da se 90% ratarsko-povrtarskih kultura proizvodi u Vojvodini, dok su višegodišnji zasadi, pašnjaci i livade lokalizovani uglavnom u regionu južne i zapadne Srbije.


Celokupna količina voća proizvedenog po principima organske proizvodnje predviđena je za izvoz. Prema istraživanju, u Srbiji se nalazi oko 3.000 malih farmera koji su uključeni u sistem organske proizvodnje. U pogledu aktera koji su bliski tržištu, najveći broj njih istovremeno obavlja više aktivnosti, što znači da su prerađivači u isto vreme i izvoznici, trgovci, uvoznici i snabdevači inputa. Od ukupnih površina pod organskom proizvodnjom, višegodišnje vrste se uzgajaju na oko 40% površina, jednogodišnje vrste na oko 16%, a livade i pašnjaci su zastupljeni na 44% površina .



Povećanjem površina pod organskom proizvodnjom u Srbiji, javlja se i povećana potražnja za semenom i sadnim materijalom. Nabavka sirovina je jedan od najvećih problema u organskoj prozvodnji. Sertifikovano seme je retko dostupno, pesticidi dozvoljeni u organskoj proizvodnji gotovo da ne postoje na tržištu, a čak je i upotreba đubriva sporno pitanje (organska proizvodnja se oslanja na stajnjak i kompost). Uzimajući u obzir da se mali broj proizvođača bavi organskom stočarskom proizvodnjom, dostupan stajnjak nije dovoljan da bi se zemljište opskrbilo nutrijentima potrebnim za optimalne prinose.


Organski proizvodi na tržištu prepoznaju se po zakonski definisanom znaku. Potrošači kupovinom proizvoda koji nose znak organski mogu biti sigurni da je najmanje 95% sastojaka ovog proizvoda organskog porekla, da se proizvod slaže sa propisima inspekcije koju ovi proizvodi prolaze i da je zapakovan u biorazgradivu ambalažu. Sertifikovan organski proizvod mora biti obeležen oznakom organski proizvod .

Sertifikacija je jedina garancija potrošaču da je organski proizvod proizveden po svim kriterijumima i standardima organske poljoprivrede. Inspekcijska organizacija ima za cilj da svojim efikasnim i nepristrasnim programom inspekcije i sertifikacije stimuliše doslednu primenu pravila koja važe za organsku proizvodnju.


Zakonom o organskoj proizvodnji (“Službeni glasnik RS”, br. 30/10 od 07.05.2010) čija primena je počela 1. januara 2011. godine, detaljno je uređena proizvodnja poljoprivrednih proizvoda dobijenih metodama organske proizvodnje, kao i ciljevi i načela organske proizvodnje, metode organske proizvodnje, kontrola i sertifikacija u organskoj proizvodnji, prerada, obeležavanje, skladištenje, prevoz, promet, uvoz i izvoz organskih proizvoda. Ovaj zakon i prateći podzakonski akti, kojima se regulišu uslovi za organsku proizvodnju i pravila uvoza organskih proizvoda, usklađeni su zakonskom regulativom Evropske unije.



Ljiljana Vuksanović
Institut za ratarstvo i povrtarstvo Novi Sad