Zova (Sambucus nigra) je lekovita, samonikla biljka iz porodice Caprifoliaceae, koju možemo naći svuda (u šumama, uz puteve, naselja, uz kuće, na napuštenim mestima i sl.).



- Biološka i hemijska svojstva

Zova je višegodišnja biljka, koja raste kao grm ili drvo na visini od 3-10 m. Cvetovi zove sastoje se od pet međusobno sraslih latica, bele su do žućkaste boje i intenzivnog, ugodnog mirisa. Vrlo su vredni zbog eteričnih ulja, smole i kiselina.

Plod zove je bobica, koja može biti tamnoplave do tamnocrvene boje. Listovi zove su jajasta oblika, stabljika je lako-lomljiva i ima dobro razvijene grane. Koren zove relativno je plitak, pa ne prodire u zemlju dublje od 1,5 m.



- Uslovi uzgoja

Zova je vrlo skromna biljka, koja raste svuda, dobro reaguje na vlažna, plodna tla bogata hranivom. Najčešće raste kao samonikla kultura, ali se može uzgajati i kao kultivisana. Najčešće se razmnožava sadnicama iz starijih grana i reznicama iz mlađih grana, ali se takođe može razmnožavati i iz semena.

Razmnožavamo li zovu iz sadnica, u februaru je potrebno odeći starije grane, a za uzgoj iz reznica potrebno je odrezati u martu mlađe grančice. Grane ili grančice potrebno je odrezati na 20-30 cm dužine pa ih posaditi u unapred pripremljenu zemlju, tako da iznad površine tla viri po jedno do dva okca. U razdoblju od proleća do jeseni biljka će razviti koren, stabljiku i list, pa je tada potrebno mladu biljčicu presaditi na željeno mesto na razmak 1-1,5m.

Zova nije dobra kao pretkultura drugim biljkama jer iscrpljuje oranični sloj tla, ali se može uspešno uzgajati posle svih oraničnih kultura, poput strnih žita i mahunarki.



- Prihrana

U osnovnoj obradi tla potrebno je dodati 30-60 t/ha stajnjaka, te pod osnovnu brazdu uneti 200-250 kg/ha P2O5, 120-150 kg/ha K2O i 120-150 kg/ha N., svake godine preporučuje se dodavati 40-60 kg/ha N u proleće.



- Priprema tla

Oranje na dubini 30-40 cm je poželjno napraviti podrivanjem.
Sadnja se preporučuje u rano proleće ili početkom jeseni sa unapred pripremljenim sadnicama.



- Berba

Mladi listovi zove i njeni izboji beru se u aprilu i maju, a cvetovi i plodovi tokom juna i jula nakon cvetanja i zrenja, dok se kora uzima od februara pa sve do novembra. Cvetanje traje od juna do oktobra, a najkvalitetnija berba je ona prva u junu. Cvetove je preporučljivo brati s drškama tokom sunčanih i toplih dana (sa makazama) i dok su delimično rascvetani, jer se u punoj cvatnji može dogoditi da se osipaju i opadaju prilikom berbe.

Cvetovi se suše prirodno ili u sušarama, a nakon sušenja se propuštaju kroz valjke, kojima se odvaja peteljka od cveta. Takvi cvetovi spremni su za dalju preradu.



- Upotreba

Zova je aromatična biljka koja se upotrebljava u proizvodnji sokova, pekmeza, kompota, voćnih sokova i rakije.

Čaj od zovinih cvetova upotrebljava se kod prehlade, reumatičnih oboljenja, bronhitisa, upale pluća, kašlja, gripa, tuberkuloze, šarlaha, boginja. Čaj od zove pospešuje znojenje, pa se tako izlučuju uzroci koji su doveli do navedenih oboljenja.
Čaj od listova koristi se kod oboljenja disajnih puteva i katara pluća.

Pekmez od plodova zove pomaže prilikom zatvora, a izvanrednog je ukusa i mirisa.
Zovino vino otklanja umor, potstiče apetit, te služi kao prevencija gripu.
Od cvetova se proizvode sokovi i sirupi, a mogu se i pohovati.

Zovaa je jedna od najlekovitijih, najstarijih i najpoznatijih biljaka na našim prostorima ima širok spektar delovanja u lečenju raznih bolesti.




Marinka Kutle, dipl.ing.agr